Δεν υπήρξε ποτέ μπάντα σαν τους Pearl Jam. Το κουιντέτο του Σιάτλ έχει ηχογραφήσει έντεκα στούντιο άλμπουμ. Πούλησε περίπου 85 εκατομμύρια δίσκους. Έπαιξε σε πάνω από χίλιες συναυλίες, σε πενήντα χώρες. Ενώ πέντε διαφορετικά άλμπουμ έφτασαν στο νούμερο ένα. Αλλά η ιστορία των Pearl Jam έχει πολλά περισσότερα από τη μουσική. Μέσω της ανθεκτικότητας, της ακεραιότητας και της καθαρής δύναμης της θέλησης, ξεπέρασαν πολλές εποχές και διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο μια ολόκληρη γενιά σκεφτόταν την τέχνη, την ψυχαγωγία και το εμπόριο.
Το «Not for You: οι Pearl Jam σε χρόνο ενεστώτα» είναι η πρώτη ολοκληρωμένη βιογραφία του εξέχοντος συγκροτήματος της Αμερικής. Μια μελέτη του ρόλου τους στην ιστορία – από την Επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου μέχρι τους Dixie Chicks. Το βιβλίο εξερευνά την προέλευση και την εξέλιξη του συγκροτήματος για τριάντα χρόνια αμερικανικής κουλτούρας. Ξεκινά με την ίδρυσή τους, και την έκρηξη του grunge, το 1991. Συνεχίζει στη χρυσή τους εποχή (Vs., Vitalogy, No Code και Yield) – τη μέση τους περίοδος (Binaural, Riot Act) – και τον πιο διχαστικό πρόσφατο κατάλογο. Στην πορεία, εξετάζει τον ακτιβισμό, τον ιδεαλισμό και την απήχηση του συγκροτήματος, από το “W.M.A.” στη Μάχη του Σιάτλ και στο Body of War.
Περισσότερο από την πρώτη κριτική μελέτη, το Not for You είναι ένας φόρος τιμής σε μια περίφημη εμμονική βάση θαυμαστών, στο πνεύμα του Fever Pitch του Nick Hornby. Είναι μια παλιομοδίτικη –αν, κατά καιρούς, αμφίθυμη– εκτίμηση. Ένας προβληματισμός σχετικά με την ευχαρίστηση, τον φανατισμό και την ενοχή. Κι ένα δοκίμιο για τη φύση της εφηβείας, της νοσταλγίας και της ενηλικίωσης. Εν μέρει κοινωνική ιστορία, εν μέρει αυτοβιογραφία και εξ ολοκλήρου ειλικρινές και περιπετειώδες, το βιβλίο αυτό είναι η πρώτη ολοκληρωμένη επεξεργασία της οδύσσειας και της σημασίας των Pearl Jam στον πολιτισμό, από τη δεκαετία του ’90 έως σήμερα.
Αλλά ας δούμε γιατί ο Givony επιστρέφει για περισσότερα – πολύ περισσότερα – σε αυτόν τον βαρύ τόμο των grunge rockers Pearl Jam. Γιατί τους Pearl Jam; Αυτή είναι μια ερώτηση για την οποία ο Givony ξοδεύει πολλές λέξεις. Εντάξει, έχει δει το συγκρότημα πενήντα επτά φορές, κάτι που δεν φαίνεται άσχημο, αλλά αυτό είναι ένα συγκρότημα που εμπνέει γνήσια αφοσίωση στους θαυμαστές του. Αν το βιβλίο του έχει λόγο ύπαρξης, είναι για να ενισχύσει τη δική του γεμάτη σχέση με αυτή τη μουσική.
Το βιβλίο του Givony δεν είναι η τυπική βιογραφία μιας μπάντας. Δεν έχει κάνει καμία προσπάθεια να πάρει συνέντευξη από μέλη της μπάντας, παραγωγούς ή roadies. Δεν μας παίρνει στο στούντιο όταν ηχογραφούνται κλασικά άλμπουμ. Αντίθετα, έχει φύγει εκεί που λίγοι θα τολμούσαν να πατήσουν – τον σκοτεινό ιστό του fandom των Pearl Jam. Από νωρίς, οι Pearl Jam ενθάρρυναν τους θαυμαστές τους να κάνουν παραστάσεις με κασέτες ή ταινίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν λίγες συναυλίες που δεν μπορούν να εντοπιστούν με κάποια μορφή. Μόνο τα δύο πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας, οι Pearl Jam κυκλοφόρησαν εβδομήντα δύο επίσημα bootlegs ζωντανού υλικού, το καθένα ένα διπλό CD. Είναι πολλή μουσική που πρέπει να περάσεις. Ευτυχώς για τους υπόλοιπους από εμάς, ο Givony είναι εκεί για να κάνει ακριβώς αυτό.
Πώς όμως μπορεί κανείς να αξιοποιήσει αυτόν τον τεράστιο όγκο δεδομένων και να τα διαμορφώσει εκ νέου σε εύπεπτη μορφή; Ο Givony βρίσκει έμπνευση στην ταινία του Ingmar Bergman Scenes from a Marriage. Τι θα γινόταν αν, αντί να επιχειρήσει να αποδώσει το σύνολο, να αναλύσει την καριέρα των Pearl Jam σε τριάντα αυτόνομες σκηνές, χρονολογικά διατεταγμένες, που θα μπορούσαν να αντιστοιχούν στο σύνολο; Βασικές συναυλίες, εμφανίσεις, ηχογραφήσεις, γεγονότα, μεγάλα ή μικρά, η λεπτομέρεια των οποίων φωτίζει την ευρύτερη ιστορία. Μερικά είναι αναπόφευκτα, όπως φάροι στο τοπίο: το αμφιλεγόμενο βίντεο για το πρώιμο σινγκλ «Jeremy». Η πολύ δημόσια διαφωνία με τους Ticketmaster που κράτησε το συγκρότημα μακριά από το δρόμο για αρκετά χρόνια στη δεκαετία του ’90 και πιθανότατα τους κόστισε μερικά άλμπουμ. Το καταστροφικό Μουσικό Φεστιβάλ Roskilde στη Δανία το 2000, στο οποίο εννέα νέοι συντρίφθηκαν μέχρι θανάτου κοντά στη σκηνή. Το μουσικό χρέος του συγκροτήματος στους The Who. Ή την πολιτική του Έντι Βέντερ, μέχρι την πρόσκλησή του στον Λευκό Οίκο για να συναντηθεί με τον Μπιλ.
Όπως το πανκ, η μουσική grunge ήταν ένα βραχύβιο φαινόμενο, που διήρκεσε περίπου από το 1991 έως το 1994, τη χρονιά του θανάτου του Kurt Cobain. Για τον Givony, τα χρόνια μεγαλείου των Pearl Jam εκτείνονται στη δεκαετία του ’90, ενσωματώνοντας μια αδιάκοπη σειρά από άλμπουμ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις από το Ten έως το Yield. Οι δισκογραφικές εταιρείες σήμερα δεν μπορούσαν παρά να ονειρεύονται τέτοια ποσοστά πωλήσεων, με τη Vitalogy να αγγίζει τα 877.000 αντίτυπα μόνο την πρώτη εβδομάδα. Η αρχική τους άνοδος ήταν μετέωρη, πηγαίνοντας από το να παίζουν σε μικρούς αχυρώνες στα γήπεδα μόνο τον πρώτο χρόνο. Το περιοδικό Rolling Stone έφτασε στο σημείο να πει ότι αν χώριζαν μετά το πρώτο τους άλμπουμ, το οποίο έχει πουλήσει περίπου είκοσι εκατομμύρια αντίτυπα μέχρι σήμερα, η θέση τους στην ιστορία θα ήταν εξασφαλισμένη.
Η δύναμη του βιβλίου του Givony έγκειται στην ετοιμότητά του να μπει στα βαθιά. Το βιβλίο του έχει ανεπιφύλακτα γνώμη και, με λίγα λόγια, αποδεικνύεται πλήρες και τόσο καλογραμμένο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα…
Ronen Givony, «Pearl Jam not for you: Οι Pearl Jam σε χρόνο ενεστώτα», μετάφραση Πάνος Τομαράς, επιμέλεια Θάνος Καραγιαννόπουλος, σχεδιασμός εξωφύλλου Πάρις Κούτσικος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οξύ σε συνεργασία με το Avopolis (www.avopolis.gr)
